Tékkneski listamaðurinn Pavel Maria Smejkal hefur endurunnið frægar ljósmyndir úr sögunni og þurrkað út þann sögulega atburð sem þær eru frægar fyrir. Afraksturinn er gapandi tóm sem sýnir okkur hversu kraftmikil einstök ljósmynd getur verið fyrir samfélag og sögu.
Allt frá því er ljósmyndatæknin varð til um miðja nítjándu öld hefur hún leikið stórt hlutverk í sögulegu ljósi. Bent hefur verið á að einstök ljósmynd geti verið ein sterkasta minning heillar kynslóðar um tiltekinn atburð, til dæmis stríð.
Í hugum margra Bandaríkjamanna er ljósmyndin sem Joe Rosenthal tók 23. febrúar árið 1945 á Suribachi-fjalli á japönsku eyjunni Iwo Jima, eftirminnilegasta augnablik síðari heimsstyrjaldarinnar. Hún sýnir sex bandaríska hermenn reisa bandaríska fánann á eyjunni. Fáar ljósmyndir hafa verið prentaðar jafnoft í sögunni og þessi mynd. Myndin höfðar til stolts Bandaríkjamanna, sigurvegaranna í stríðinu.
En hér efst sjáið þið Suribachi-fjall. Það er mannlaust. Það eru engir vaskir bandarískir hermenn hér. Og enginn bandarískur fáni.
Þetta er verk eftir tékkneska myndlistarmanninn Pavel Maria Smejkal. Hann hefur endurunnið tugi frægra ljósmynda úr sögunni og þurrkað út öll ummerki um þann sögulega atburð sem myndirnar sýna.
Í staðinn sjáum við draugalega auðn, gapandi tóm. Maður veltir fyrir sér: Hvað ef þessar frægu myndir, sem eru tákn fyrir svo margt, hefðu aldrei verið teknar? Og um leið sjáum við í hendi okkar hversu sterkt vald ljósmyndarans er.
Þurrkar út menningararfinn
„Ég hef áhuga á sögulegu samhengi mannkynssögunnar sem ljósmyndatæknin hefur skráð svo víða í þrjár aldir,“ segir listamaðurinn Pavel Maria Smejkal. „Með því að þurrka út aðalatriði þessara sögulegu heimilda – á þessum ljósmyndum sem urðu að menningararfi okkar, myndabanka, minningu um þjóðir, táknum, áróðurstækjum – skoða ég merkingu þeirra, hlutverk og framtíð þeirra.“
Pavel segir að ljósmyndir hafi oft á tíðum verið notaðar í annarlegum tilgangi, til þess að koma söguskoðun sem þjónaði hagsmunum tiltekinna valdamanna á framfæri. Um leið vill hann vekja athygli á því að á öld stafrænnar ljósmyndatækni og forrita á borð við Adobe Photoshop sé ákaflega auðvelt að eiga við myndir. Hann veltir fyrir sér hvernig sögulegar ljósmyndir framtíðarinnar verði.
Víetnamstríðið þurrkað út
Hér sjáum við tvær frægustu ljósmyndir Víetnamsstríðsins galtómar. Á mynd Eddie Adams frá orrustunni um Saigon árið 1968, þar sem Nguyễn Vãn Lém sást tekinn af lífi, eru allir horfnir. Allsbera barnið og hermennirnir á mynd Nick Uts frá 1972 eru sömuleiðis horfin. Hér eru upprunalegu myndirnar:
Spænska borgarastríðið
Mynd Roberts Capa af deyjandi hermanni lýðveldissinna í spænska borgarastríðinu var tekin árið 1936 og varð eitt helsta táknið fyrir stríðið í sögunni. En hér er ekkert að sjá nema beran móa.
Ónefndi maðurinn horfinn
Þegar kínverski herinn stöðvaði mótmæli á Torgi hins himneska friðar í Beijing árið 1989, sem endaði með blóðbaði, sýndi ónefndur maður gríðarlegt hugrekki þegar hann meinaði skriðdrekum för. En Pavel Maria Smejkal þurrkaði hann út.
Berlín 1945:
Krímskagastríðið: