Málverk feneysks málara frá 1751 sýnir undarlega veru. Risastór nashyrningur stendur fyrir framan áhorfendur sem gapa af undrun. Virðulegur herramaður horfir í gegnum einglyrni til að virða betur fyrir sér furðuverkið. Í bakgrunni sést gríðarstór vagn, sem greinilega er hugsaður til þess að flytja dýrið á milli staða.

Fólkið virðist jafn undrandi og sögupersónur bókarinnar Jurassic Park, sem Steven Spielberg kvikmyndaði, þegar þær sáu sprelllifandi risaeðlur sprangandi um á frumskógareyju á Kyrrahafi.

Málverkið sýnir indverska nashyrninginn Klöru sem ferðaðist um alla Evrópu á miðri átjándu öld. Hún vakti hvarvetna undrun því sárafáir Evrópumenn vissu um tilvist þessarar undarlegu dýrategundar. Og hún var fyrirsæta frægra málara víða um álfuna á milli þess sem hún var sýnd við hirðir kóngafólks.

Frá Kalkútta til Rotterdam

Árið 1738 felldu veiðimenn í Assamhéraði á Indlandi fullvaxta nashyrning, kvendýr. Jan Albert Sichterman, forstjóri hollenska Austur-Indíafélagsins, tók afkvæmi hennar að sér, en það var aðeins nokkurra mánaða gamalt, og ól það upp á landareign sinni.

Tveimur árum síðar keypti skipstjóri frá félaginu, Douwemout van de Meer, nashyrninginn unga af Sichterman og sigldi með hann heim. Eftir sjö mánaða siglingu um hálfan hnöttinn – frá Kalkútta til Rotterdam – komst farþeginn loks á leiðarenda.

Á þessum tíma vissu dýrafræðingar og aðrir fræðimenn í Evrópu af tilvist nashyrninga, en þorri almennings vissi hins vegar nær ekkert um tegundina. Í augum flestra Evrópumanna tilheyrði dýrið ævintýraheimum, líkt og einhyrningar eða kýklópar. Því sló nashyrningurinn strax í gegn við komuna til Evrópu á átjándu öld og gerðist víðförlari en flestir menn í þeirri álfu.

Ekki sést lengi

Á átjándu öld var hugarfar manna gagnvart dýrahirðu töluvert frábrugðið því sem nú þekkist. Það virðist ekki hafa hvarflað að neinum að Klöru hafi hugsanlega hugnast betur að lifa í villtri náttúrunni.

En í Evrópu var hún ein á báti. Frá þriðju öld eftir Krist til þeirra sextándu höfðu engir nashyrningar stigið fæti í Evrópu. Það höfðu því liðið 150 ár frá því nashyrnings varð síðast vart í álfunni. Eigandinn, van der Meer, sem varð ríkur af því að sýna Klöru, ferðaðist hægt og rólega með hana um álfuna (sem var ekki létt verk, hún vó um þrjú tonn).

Ferðaðist um alla Evrópu

Frá 1746 til 1758 ferðaðist nashyrningurinn um Þýskaland, Pólland, Austurríki, Sviss, Frakkland, Ítalíu og England – svo dæmi séu nefnd – með, van der Meer.

Hún vakti gífurlega athygli hvarvetna þar sem hún var látin ganga hægum skrefum um torg og götur, þar sem almenningur safnaðist saman. Henni var gefið nafnið Klara þegar hún var stödd í Würzburg í Þýskalandi í ágúst árið 1748.

Klara hitti marga fræga menn á ferðalaginu. Hún heillaði Friðrik mikla Prússakeisara í Berlín og Maríu Teresu keisaraynju í Vín. Hún var veislugestur í Versölum við hirð Loðvíks fimmtánda og dvaldi í dýragarði hans um skeið.

Fræðimenn á borð við heimspekingana og alfræðiorðabókarhöfundana Denis Diderot og Jean le Rond d’Alembert skoðuðu nashyrninginn hátt og lágt. Voltaire, höfundur Birtíngs, er einnig sagður hafa heillast af skepnunni. Parísarbúar fengu Klöru á heilann árið 1749 og margir franskir málarar máluðu myndir af dýrinu.

Málverkið týndist

Hirðmálari Loðvíks 15., Jean-Baptiste Oudry, málaði nokkur gríðarstór olíumálverk af nashyrningnum. Hann seldi Kristjáni Lúðvík 2., hertoga af Mecklenburg-Schwerin í Þýskalandi, eitt þeirra árið 1750.

Málverkið sem týndist í 250 ár.

Hertoginn þóttist hafa slegið tvær flugur í einu höggi. Á þessum tíma var í tísku hjá aðalsmönnum að vera með dýragarða við hallir sínar. En þar sem fjármunir hertogans voru af skornum skammti ákvað hann að kaupa frekar málverk af þessu furðulega dýri, sem kostaði aðeins brotabrot af verðgildi hins fágæta dýrs.

Málverkið sjálft var eftir einn frægasta listamann Evrópu á þessum tíma sem myndi auka hróður hertogans enn frekar.

Þegar gríðarstóra málverkið barst hertoganum kom hins vegar í ljós að það var ekki pláss fyrir það í höllinni. Málverkið var sett í geymslu þar sem það gleymdist. Það fannst ekki aftur fyrr en rúmum 250 árum síðar, árið 2001. Það hefur síðan verið sýnt á söfnum um allan heim.

Drapst tvítug

Klara fór til Ítalíu árið 1751. Hún var í aðalhlutverki á kjötkveðjuhátíðinni í Feneyjum. Þar málaði meistarinn Pietro Longhi hana, en það er málverkið sem við sáum hér efst.

Hún ferðaðist um Austur-Evrópu árið 1754, kom við í Varsjá, Kraków, Danzig. Hún fór til Kaupmannahafnar árið 1755, en lítið er vitað um þá ferð. Hugsanlegt er að einhverjir Íslendingar hafi orðið hennar varir þar.

Indverski nashyrningurinn Klara drapst í London árið 1758. Hún var aðeins tvítug að aldri, en nashyrningar geta orðið allt að sextíu ára. Ljóst er að illa var farið með skepnuna.

Árið 1747 kom út hollensk bók um líffærakerfi mannsins. Á þessari mynd, eftir Jan Wandelaar, sést beinagrind af venjulegum manni. Og nashyrningurinn Klara í bakgrunni. Fræðimenn vita ekki hvers vegna nashyrningurinn var hafður með á myndinni í þessari bók.